Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi Programı
SANKO Üniversitesi Hastanesi Lenfödem Fizyoterapisti Ceyda Çiçek, kronik ve ilerleyici bir hastalık olan lenfödem tedavisinde en yaygın ve geçerli yöntemin, Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi (KBF) Programı olduğunu söyledi.
Lenfödem Fizyoterapisti Çiçek, lenfödem hastalığı ve tedavisi ile ilgili yaptığı açıklamada, lenfödemin çeşitli nedenlerle lenfatik sistemin bütünlüğünün bozulması sonucu proteinden zengin sıvının hücreler arası boşluklarda birikmesi ile kendini gösteren bir hastalık tablosu olduğunu belirtti.
Çiçek, “Lenfödem başlarda sadece dokuda şişlik oluşması şeklindeyken, tedavi edilmediği taktirde ilerleyerek, cilt bozulmaları ve yaraların eşlik ettiği bir tabloya dönüşmektedir” dedi.
LENFÖDEM TİPLERİ
Lenfödemin iki tipi olduğunu anımsatan Çiçek, “Primer Lenfödem, bebek anne karnında büyürken lenfatik sisteminin yetersiz gelişmesi sonucu oluşur ve lenf sistemindeki yetersizliğin büyüklüğüne göre bebek direkt lenfödemli doğabilir veya ilerleyen yaşlarda lenfödem açığa çıkabilir. Sekonder lenfödemi ise sağlıklı lenfatik sistemin sonradan yapılan bir müdahale ile bütünlüğünün bozulması sonucu açığa çıkmaktadır” diye konuştu.
Günümüzde lenf sistemine en çok zarar veren girişimlerin kanser teşhis (lenf nodülü biyopsisi) ve tedavi (lenf nodüllerinin alınması, radyoterapi, kemoterapi) yöntemleri olduğunu kaydeden Çiçek, “Bunun yanında travma, yanık, tekrarlayan enfeksiyonlar, toplar damar yetmezliği, anormal yağ dokusu artışı (lipödem) gibi faktörlere bağlı olarak da lenfatik sistemin bütünlüğü bozulabilir ve lenfödem açığa çıkabilir” ifadelerini kullandı.
LENFÖDEM SADECE ŞİŞLİK DEĞİL BİR HASTALIKTIR
Lenfödemin sadece şişlik değil bir hastalık olduğuna dikkat çeken Çiçek, şu bilgiyi paylaştı:
“Şişen vücut bölgesinin ebadı genişler, ağırlığı artar ve doku beslenmesi bozulduğu için ciltte bozulmalar oluşur. İleri evrelerinde yaralar açılır. Büyüyen vücut bölgesi estetik açıdan görünümü bozar, hareketi engeller, eklem ağrılarına neden olur ve sonuçta günlük yaşam aktivitelerini zorlaştırarak yaşam kalitesini düşürür.”
LENFÖDEMİN BELİRTİLERİ VE TANISI
Lenfödemin en önemli belirtisinin şişlik olduğunu, ilk dönemlerde dinlenme ile geçtiğini, zamanla kalıcı hale geldiğini ve doku sertleşmesinin eşlik ettiğini anlatan Çiçek, şöyle devam etti:
“Bunun yanında hastanın hikayesi çok önemlidir. Lenfödem en sık kol ve bacakta ortaya çıkarken; gövde, baş-boyun bölgesi ve genital bölgede de gelişebilir. Birden fazla bölgenin aynı anda etkilenmesi de söz konusu olabilir.
Erken evrede etkilenen alandaki şişlik ve hasta hikayesi, teşhis için en önemli iki kriterdir. Hekim, hastanın semptomlarını, tıbbi geçmişini ve vücudun etkilenen bölümünü değerlendirir ve tanıyı kesinleştirmek için ultrasonografi, venöz doppler ultrasonografi, lenfosintigrafi gibi tetkiklerden bir ya da birkaçını isteyebilir.”
LENFÖDEM TEDAVİSİ
Günümüzde lenfödem tedavisinde en yaygın ve geçerli yöntemin Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi Programı olduğunu vurgulayan Çiçek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Son yıllarda değişik cerrahi yöntemler de geliştirilmiştir. Fakat bu cerrahi yöntemlerin başarıya ulaşabilmesi için mutlaka KBF ile desteklenmesi gerekmektedir. KBF, uluslararası sertifikasyon programları ile uygulama yetkinliği kazanmış fizyoterapistler tarafından uygulanmaktadır.
KBF, manuel lenf drenajı, cilt bakımı, basınç uygulaması ve egzersizden oluşan bir tedavi protokolüdür. Bu dört parametrenin her tedavi seansında uygulanması gerekmektedir. KBF, yoğun faz ve koruma fazı olmak üzere iki fazda uygulanmaktadır.
Yoğun faz, lenfödemin indirilmesi için manuel lenf drenajı, cilt bakımı, kompresyon bandajı uygulaması ve terapatik egzersiz, fizyoterapist tarafından yapılmaktadır. Aynı zamanda bu dönemde hastaya manuel lenf drenajı, bandajlama, bası giysisinin kullanımı ve egzersizler konusunda eğitim verilir. Lenfödemin şiddetine göre 10- 30 seans arası sürebilir.
Koruma fazı olarak da adlandırılan ikinci aşamada ise yoğun fazda elde edilen kazanımların korunması ve/veya artırılması için hasta tarafından drenaj ve basınç uygulamasının yapıldığı dönemdir. Bu aşamada hasta kendisine özel tasarlanmış ve örülmüş bası giysisi kullanır. Koruma fazı mevcut koşullarda ömür boyu sürmektedir.”
Çiçek, KBF’nin etken fark etmeksizin (primer/sekonder lenfödem) bütün lenfödem tablolarında kullanılan bir tedavi yöntemi olduğunu bildirdi.
LENFÖDEMİ VEYA LENFÖDEM GELİŞME RİSKİ OLANLARA UYARI
Amaçlananın basit önlemlerle bireyi yaşanabilecek olumsuzluklara karşı korumak ve yaşam kalitesini artırmak olduğunun altını çizen Çiçek, bireylerin günlük yaşamda genel olarak dikkat etmesi gereken noktaları ise şöyle sıraladı:
“- Lenfödem, bağışıklık sisteminin etkilendiği bir hastalıktır. Bu nedenle hijyen koşullarının sağlanması çok önemlidir. Kulak, ağız, burun ve genital bölge (özellikle kadınlar için) hijyenine dikkat edilmelidir.
– Böcek ısırıkları, kedi ve köpek tırmalamalarına karşı kendinizi korumalısınız.
– Herhangi bir yaralanma durumunda ilgili bölge sabunlu su veya serum fizyolojik ile yıkanıp, steril sargı bezi ile kapatılmalıdır. Gerekirse sağlık kuruluşlarından destek alınmalıdır.
– Etkilenmiş bölge ıslak ve nemli bırakılmamalıdır. Yumuşak bir havlu yardımı ile mutlaka kurulanmalıdır.
– Kıyafetlerin (özellikle iç çamaşırları) cilt üzerinde sıkışma izi bırakmayacak şekilde bol olmasına, lastik kısımlarının sıkmamasına özen gösterilmelidir.
– Etkilenmiş bölgenin aşırı derecede güneşe maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.
– Sauna, hamam, kaplıca gibi sıcak ortamlardan uzak durulmalıdır. Sıcak su torbası gibi uygulamalar etkilenmiş alan üzerine yapılmamalıdır.
– Cilt temizliğinde pH değeri nötral veya düşük olan (pH 5-5.5) özel sabunlar kullanılmalıdır. Cilt temizliğinde aşırı ovma hareketinden kaçınılmalıdır.
– Cildin nemlendirilmesine önem gösterilmeli ve pH değeri nötral veya düşük (pH 5-5.5) nemlendiriciler tercih edilmelidir.
– Etkilenmiş bölgeden enjeksiyon, tansiyon ölçme vb. işlemler yaptırmamaya özen gösterilmelidir.
– Etkilenmiş bölgenin çevre ölçümleri en az ayda iki kez yapılmalı ve ölçümleri kaydedilmelidir. Anlamlı bir değişiklik gözlemlendiği takdirde (şişlikte artma veya azalma) fizyoterapistinizle görüşünüz.
– Uçakla seyahat edecekler mutlaka bası giysisini giymelidir.
– Kompleks boşaltıcı fizyoterapi tedavi küründen sonra bandajlama, bası giysisi kullanımı, terapatik egzersiz ve self-manuel lenf drenajı uygulamalarına fizyoterapist önerileri dahilinde devam edilmelidir.
– Hangi nedenle olursa olsun bir sağlık merkezine başvurulduğunda ilgili sağlık personeli durum ve risk faktörleri hakkında mutlaka bilgilendirilmelidir.”
Çiçek, lenfödem hastalığı ve tedavisi ile ilgili detaylı bilgi, değerlendirme ve tedavi için SANKO Üniversitesi Hastanesi’ne başvurulabileceğini, sözlerine ekledi.
